RAJAH VENN FIRQAH MUSLIMIN

ADAKALANYA KITA MELIHAT firqah tertentu bermusuhan dengan firqah lain. Adakalanya ia bergabung dengan firqah tertentu untuk melawan firqah yang lain pula. Adakalanya ia bergabung dengan firqah musuh untuk melawan firqah yang pada awalnya menjadi rakannya.

Bagi sesetengah orang, hal ini mungkin pelik dan membingungkan. Tetapi jika kita fahami persamaan dan perbezaan sesama firqah itu, maka tiada lagi kehairanan. Ini kerana, perseteruan dan persekutuan itu berlaku pada aspek yang berbeza-beza.

Dalam kalangan kita, ada yang terikat dengan sesuatu firqah, ada yang menggabungkan dua firqah, bahkan ada yang berjaya menggabungkan kesemua firqah secara harmoni. Itu bergantung pada tahap ilmu, pengalaman dan kematangan masing-masing.

Rajah Venn (Venn diagram) berikut mungkin dapat membantu memahami apa yang diperkatakan ini. Wallahu a'lam.

"MESIN LOGIK"

"MESIN LOGIK"

Soalan;

Apakah 1+1=2 bersifat tetap? Bagaimana pula logik dilihat dalam peristiwa api yang tidak membakar Nabi Ibrahim ? Bagaimana pula dengan laut merah yang terbelah? Bagaimana dengan peristiwa Nabi Khidir yang membunuh anak kecil? Bagaimana dengan peristiwa Isra Miraj Nabi Muhammad SAW? Apakah di sana terpakai hukum logik? Saya kurang setuju sekiranya logik adalah penghujung jalan mencapai kebenaran... Maaf, sekadar berhajat kepada penjelasan tuan..

Jawapan;

Pertamanya tuan perlu jelas, apa itu logik. Logik yang saya maksudkan di sini bukanlah logik yang sering disalah guna oleh orang awam dalam percakapan seharian.

Kebanyakan orang awam memahami logik sebagai sesuatu yang bertentangan dengan hukum sains. Apabila sains mengatakan objek berat mesti di bawah, objek ringan mesti di atas kerana hukum graviti, maka masharakat akan mengatakan tidak logik apabila hukum itu dilanggar, iaitu apabila gunung berterbangan di atmosfera dan kapas terhempas ke bumi. Begitulah juga dengan hukum api membakar, pisau memotong dan lain-lain.

Logik yang saya maksudkan ialah satu fitrah dan kemampuan yang Allah kurniakan kepada manusia untuk memproses dan menilai maklumat daripada pelbagai sumber, kemudian disimpulkan menjadi ilmu, pengetahuan dan kebenaran.

Sumber maklumat (sumber epistemologi), seperti yang telah saya sebutkan, ada tiga. Revelasi (wahyu), Rasional (akal) dan Empirik (deria). Wahyu itu merujuk kepada apa-apa sahaja yang diturunkan oleh Tuhan kepada makhluk-Nya, secara langsung atau tidak langsung, melalui Nabi atau bukan Nabi.

Akal pula adalah sumber ilmu yang terpendam dalam diri kita yang mampu memikirkan idea dan membayangkan imej. Hasil pemikiran dan pembayangan akal itu, secara sistematiknya menghasilkan ilmu matematik.

Deria pula ialah sumber ilmu yang dicapai melalui cerapan pancaindera kita terhadap alam ini, sama ada menggunakan alat atau tidak. Hasil pencerapan itu, secara sistematiknya menghasilkan ilmu sains.

Itu mengenai sumber ilmu. Ketiga-tiganya bagaikan bahan mentah yang belum diproses untuk dijadikan produk yang dinamakan "ilmu". Lalu "logik" digunakan sebagai mesin yang akan memproses maklumat itu untuk menghasilkan ilmu. Logik memproses maklumat melalui dua cara yang utama, iaitu Deduksi (qiyas/silogisme) dan Induksi (istiqra'/eksperimen).

Jadi, logik adalah alat untuk memproses maklumat daripada tiga sumber itu tadi. Apabila berlaku sesuatu yang berlawanan dengan hukum deria atau sains, kita katakan ianya "tidak empirik" atau "tidak saintifik", bukannya "tidak logik". Apabila ia berlawanan dengan hukum akal atau matematik, kita katakan ianya "tidak rasional" atau "tidak matematikal", bukan "tidak logik". Apabila berlawanan dengan hukum wahyu atau agama, kita katakan ianya "tidak revelatif" atau "tidak kewahyuan", bukannya tidak logik.

Sesuatu itu hanya dikatakan "tidak logik" sekiranya ia melanggar hukum logik, khususnya hukum deduksi dan hukum induksi. Maka, kajilah apa itu deduksi dan induksi.

TAMMAT

ILMU KASHAF MENURUT EXISTOLOGI

Ada yang bertanya kepada saya mengenai kedudukan kashaf menurut kerangka Existologi. Jawapannya adalah seperti berikut;

1. Seperti yang tuan lihat, Existologi mempunyai tiga sumber ilmu yang utama, iaitu Revelasi (wahyu), Rasional (akal) dan Empirik (deria). Adapun kashaf, ilham, mimpi dan yang sejenisnya, maka itu semua termasuk dalam kategori Revelasi.

2. Ini kerana wahyu atau revelasi itu telah saya bahagikan kepada dua bahagian iaitu Revelasi Major (Major Revelation) dan Revelasi Minor (Minor Revelation).

3. Revelasi Major merujuk kepada wahyu yang diturunkan kepada para Rasul dan Nabi. Revelasi Minor pula merujuk kepada wahyu yang diturunkan kepada selain Rasul dan Nabi.

4. Revelasi Minor itu dipecahkan lagi, iaitu wahyu untuk manusia dan wahyu untuk selain manusia. Wahyu untuk manusia itu biasanya diturunkan kepada orang-orang yang soleh dan bertaqwa. Dalam kategori inilah letaknya pembukaan kashaf untuk para wali dan hamba-Nya yang terpilih.

5. Manakala wahyu untuk selain manusia itu merangkumi makhluk-makhluk lain selain manusia seperti tumbuhan dan hayawan. Contohnya wahyu untuk lebah agar menjadikan bukit-bukau sebagai tempat sarang mereka.

Itulah jawapan ringkas dari saya.

.

SYARAH HIKMAH NAZARIYYAH

1. Sebelum ini telah saya nyatakan huraian ringkas mengenai cabang-cabang Hikmah yang paling dasar, yang mana daripadanya terkandung segala ilmu, termasuklah Medikologi (Hikmah Tibbiyyah). Namun, ada pihak yang kurang jelas dengan apa yang saya sampaikan, mungkin ia kesilapan saya dalam menghuraikannya, makna yang dikandungnya terlalu berat untuk dihurai dengan menggunakan beberapa perkataan sahaja. Jadi, saya syarahkannya secara ringkas di sini.

2. Seperti yang telah disebutkan, Hikmah Nazariyyah mengkaji Wujud (existent) yang wujud (exist/existing) tanpa ikhtiar manusia. Ia bererti kewujudan Wujud itu (the existence of that existent) memang telah sedia ada sebelum manusia mengkajinya. Contohnya ialah Wujud atom dan hukum-hukum gerakannya serta hukum-hukum tindak balasnya dengan Wujud yang lain. Contoh lain ialah hakikat dan tabi'at bagi bilangan (number/'adad) dan juga rupa atau forma (form/surah). Kedua-dua contoh yang saya sebutkan di sini, telah wujud dan berlaku sebelum manusia mentela'ahnya.

3. Hikmah Nazariyyah juga merupakan aspek 'pemasukan' ke dalam jiwa, berbeza dengan Hikmah Amaliyyah yang merupakan aspek 'pengeluaran' daripada jiwa. Wujud bagi Hikmah Amaliyyah, wujud dengan ikhtiar dan pilihan manusia. (Ini merupakan kenyataan umum, kerana saya mempunyai pernyataan tersendiri dalam aspek pemilihan perbuatan manusia, ikhtiyari-ijbari.)

4. Hikmah Nazariyyah boleh dibahagikan kepada dua iaitu Nazariyyah Umumiyyah dan Nazariyyah Khususiyyah. Perhatikan dengan teliti mengenai perbezaan antara kedua-duanya. Umumiyyah membincangkan ciri-ciri yang merangkumi semua Wujud yang wujud, sama ada ia Khaliq atau Makhluq, sama ada ia Khariji (external); atau Zihni (mental); atau bukan Khariji dan Zihni, iaitu Ilahi. Dengan kata lain, Umumiyyah membincangkan ciri-ciri yang dikongsikan secara bersama oleh semua jenis wujud.

5. Khususiyyah pula, membincangkan ciri-ciri yang khusus dan spesifik bagi Wujud yang tertentu sahaja. Ini bererti, ciri tersebut hanya dimiliki oleh sesuatu Wujud tanpa dikongsi dan dimiliki oleh Wujud lain. Contohnya ialah ciri 'membakar' (ihraaq) dan ciri 'terbakar' (ihtiraaq). Kedua- dua ciri ini hanya ada pada Wujud Khariji, iaitu Wujud di alam luaran kita yang bersifat fizikal dan mampu dicerap oleh deria luaran. Antara Wujud Khariji yang menerima ciri membakar ialah api, manakala antara Wujud Khariji yang menerima ciri terbakar ialah kertas. Tidak semua Wujud Khariji menerima ciri ini.

6. Kita lihat pula contoh ciri yang dikongsi bersama oleh semua Wujud dan boleh diaplikasikan kepada semua Wujud. Secara umum, semua Wujud boleh dikaji dengan menilai tiga aspek ciri iaitu Zat (bahan/substance), Sifat (ciri pegun/static properties) dan Fi'il (ciri gerak/dinamic properties). Pengkajian tentang Zat dinamakan Umumiyyah Zatiyyah atau Materiologi. Pengkajian tentang Sifat dinamakan Umumiyyah Wasfiyyah atau Statologi yang merangkumi Kuantologi (kammiyyah) dan Kualologi (kayfiyyah). Pengkajian tentang Fi'il dinamakan Umumiyyah Fi'liyyah atau Dinamologi yang merangkumi Kronologi, Kinetologi dan Reaksionologi.

7. Antara ciri Zatiyyah yang ada pada setiap Wujud ialah ke-ada-annya (wujud) dan ke-tiada-annya ('adam). Tuhan menerima ciri Ada; bilangan dan rupa menerima ciri Ada; begitu juga dengan alam semesta yang fizikal menerima ciri Ada. Tuhan memiliki ciri dinamiknya yang tersendiri seperti mencipta makhluq. Alam kematematikan di minda juga menerima ciri dinamik seperti yang berlaku apabila kita berkhayal atau bermimpi tentang pergerakan dan suasana tertentu. Contoh lain ialah ciri sebab-akibat yang turut meliputi semua Wujud. Tuhan menjadi sebab hakiki, makhluq lain adalah akibat daripada fi'il Tuhan. Di alam minda, ada nombor yang menjadi sebab bagi nombor lain, seperti mana yang dipelajari dalam tajuk 'pemfaktoran'.

8. Cuba kita letakkan ciri khusus Wujud Khariji seperti 'membakar' dan 'terbakar' pada alam minda atau alam Tuhan; tentulah ia tidak relevan. Hal ini adalah kerana kedua-dua ciri itu hanya khusus pada wujud Khariji, bahkan tidak semua Wujud Khariji menerima ciri itu. Jadi ia bersifat khusus kepada beberapa Wujud sahaja, tidak bersifat umum untuk Wujud-Wujud yang lain.

9. Mengenai jenis Wujud yang dikaji secara khusus, Wujud diklasifikasikan berdasarkan alam yang didudukinya. Kajian tentang ciri khusus Alam Khariji (dunia luaran yang fizikal) dinamakan Tabi'iyyah atau sains. Kajian tentang ciri khusus Alam Zihni (dunia mental) dinamakan Riyadiyyah atau matematik. Kajian tentang ciri khusus Alam Ilahi, iaitu alam yang luar daripada Alam Zihni dan Alam Khariji dinamakan Ilahiyyah atau teologi-usuluddin-kalam-tauhid-aqidah.

10. Adapun mengenai istilah Ontologi, maka ketahuilah bahawasanya Ontologi menghampiri kajian ciri umum pada semua Wujud, jadi ia sesuai juga dibandingkan dengan Nazariyyah Umumiyyah, bukan Khususiyyah. Jika ada yang mengatakan Ontologi merangkumi semua ilmu dan cabang Hikmah tanpa terkecuali, maka itu bukanlah sesuatu yang tepat. Bahkan ia sudah terkeluar daripada maksud dan tujuan asal ilmu Ontologi, ataupun dikenali juga dalam karya-karya falsafah Islam klasik sebagai ilmu Kulliyy.

11. Jika dikatakan ilmu Matematik merupakan cabang bagi Ontologi hanya kerana terdapat sedikit persamaan dengan Ontologi, maka saya juga boleh mengatakan bahawa ilmu Biologi adalah cabang Matematik hanya kerana ada sedikit persamaan dengan ilmu Matematik, seperti dalam tajuk Pembahagian Sel yang menggunakan kuasa dua dari sudut bilangannya (1-2-4-8-16-32-64-...). Saya sangat tidak gemar dengan hujah-hujah yang bersifat tempelan dan tempekan.

12. Saya tidak maksudkan Existologi atau Hikmah ini sebagai;

البحث عن الوجود بما هو موجود 

atau 

البحث عن الوجود من حيث هو موجود 

Tetapi apa yang saya maksudkan ialah; 

البحث عن الوجود 

"Kajian Wujud" 

Saya juga tidak maksudkannya sebagai aliran Existensialisme yang menjadi lawan bagi Esensialisme, kerana mahiyyah dan esens itu sendiri merupakan sejenis Wujud juga. 

TAMMAT

HIKMAH, ILMU, FALSAFAH DAN EXISTOLOGI

1. Hikmah-Ilmu-Falsafah-Existologi merupakan kajian mengenai "wujud" (البحث عن الوجود). Sumber epistemologi bagi Existologi ialah Revelasi (wahyu), Rasional (aqal) dan Empirik (deria). Ada Wujud yang wujud sebagai alat bagi tujuan tertentu, ada Wujud yang wujud sebagai tujuan bagi alat tertentu.

2. Wujud jenis alat dinamakan Aliyyah, ia merangkumi alat bagi lisan dan alat bagi aqal. Alat bagi aqal dinamakan Mantiqiyyah (logik), ia mengawal proses-proses makna di minda. Alat bagi lisan dinamakan Lughawiyyah (bahasa), ia bertindak mengawal proses-proses suara di lidah. Bahasa menjadi medium untuk menyampaikan makna di minda seseorang kepada minda individu lain.

3. Dengan logik dan bahasa, pelbagai jenis makna atau Wujud dapat diproses, difikir dan difahami. Makna-makna dan Wujud inilah yang menjadi tujuan bagi ilmu alat. Wujud jenis tujuan terdiri daripada dua, iaitu Wujud yang wujud tanpa ikhtiar manusia, dan Wujud yang wujud dengan ikhtiar manusia. Wujud tanpa ikhtiar manusia dinamakan Nazariyyah, iaitu perkara teoretikal, Wujud dengan ikhtiar manusia dinamakan Amaliyyah, iaitu perkara praktikal.

4. Nazariyyah terbahagi kepada dua iaitu perkara teoretikal yang terpakai kepada pelbagai jenis Wujud secara umum, dan perkara teoretikal yang terpakai kepada sesuatu Wujud secara khusus. Teoretikal umum dinamakan Umumiyyah, teoretikal khusus dinamakan Khususiyyah.

5. Umumiyyah membincangkan tiga aspek utama yang ada pada setiap jenis Wujud, sama ada secara mutlak iaitu Makhluq atau secara relatif iaitu Khaliq. Tiga aspek yang dimaksudkan ialah Zat, Sifat dan Fi'il. Ketiga-tiganya dinamakan sebagai Zatiyyah (Materiologi), Wasfiyyah (Statologi) dan Fi'liyyah (Dinamologi). Umumiyyah menghampiri perbincangan Ontologi yang ada dalam kebanyakan falsafah.

6. Khususiyyah pula membincangkan ketiga-tiga aspek tadi iaitu Zat, Sifat dan Fi'il yang ada pada setiap jenis Wujud secara khusus. Di sini, Wujud dibahagikan kepada tiga, iaitu wujud pada luaran (khariji), wujud pada minda (zihni) dan wujud bukan pada luaran juga bukan pada minda. Wujud luaran ialah alam semesta yang terbentang pada deria fizikal manusia, dinamakan Tabi'iyyah atau sains. Wujud minda ialah idea (aritmetik) dan imej (geometri) yang boleh difahami dan difikir oleh minda, dinamakan Riyadiyyah atau matematik. Wujud bukan luaran juga bukan minda ialah Tuhan, dinamakan Ilahiyyah atau teologi-tauhid-aqidah-kalam-usuluddin.

7. Sekarang kita lihat pula Hikmah Amaliyyah, iaitu Wujud yang wujud dengan ikhtiar manusia. Ia terbahagi kepada dua, iaitu ikhtiar manusia pada alam sekelilingnya, dan ikhtiar manusia pada dirinya sendiri. Ikhtiar manusia pada alam dinamakan Ibda'iyyah atau inovasi-teknologi. Di sinilah terletaknya semua jenis aplikasi ilmu teori khususnya ilmu sains dan matematik. Ibda'iyyah boleh dibahagikan kepada tiga menurut prioriti, iaitu Idtirariyyah, Ihtiyajiyyah dan Iktimaliyyah. Ia disusun berdasarkan keutamaan yang boleh dianalogikan sebagai air, cawan dan alas cawan.

8. Ikhtiar manusia pada dirinya sendiri dinamakan Tadbiriyyah kerana ia melibatkan pentadbiran manusia dalam tiga skala penting iaitu skala individu, keluarga dan masyarakat. Ketiga-tiga skala ini dinamakan sebagai Syakhsiyyah, Manziliyyah dan Madaniyyah. Setiap satu ini mempunyai aspek ekonomi, sosial dan politiknya yang tersendiri. Ada kalanya dikenali juga sebagai sains sosial. Perbincangan fiqh dan tasawwuf, hampir kesemuanya ada pada Tadbiriyyah.

TAMMAT